Abstract
The author starts his description with a reference to Erasmus of Rotterdam as the most prominent predecessor of Comenius. Erasmus aimed at reforming the church through the renewal of biblical theology: »Is vero subservit spiritui sancto, qui quod per homines depravatum est, pro viribus pristinae restituit integritati«. (He helps the Holy Ghost best who restitutes the integrity of what has been spoiled by men). On this basis, Comenius formulates remarkably timeless and universal principles: 1. »Materiam transferendam perlege totam, ut interpreti sensus pateat per omnia.« (The material as a whole has to be controlled concerning its sense.) 2. »Tum vertet singula, verbum verbo, si res patitur, sive sensum sensu, idiotismus idiotismo.« (The translation has to be as close to the original as possible.) 3. »fidem servet ac diligentiam sine fraude et fuco […].« (The translator has to carefully avoid prejudice.) Comenius’ principles can be related to his practical translatorial work, parallel to the Kralice-Bible translation. Beneš comes to the conclusion that Comenius observed his own golden rule remarkably well: »Tutissimum est Deo suos relinquere loquendi modos, sensumque non inferre Scripturis, sed eferre inde.« (The translator should not transpose his own way of talking into the Scripture, but extract the sense out of the original and transpose it into the translation.)
Zusammenfassung
Der Autor beginnt seine Darlegungen mit einem Hinweis auf Erasmus von Rotterdam, den prominentesten Vorläufer des Comenius. Dessen Ziel war eine Reform der Kirche durch die Erneuerung der biblischen Theologie: Derjenige dient dem heiligen Geist am besten, der das, was durch die Menschen verdorben worden ist, für die Menschen in seiner Integrität wiederherstellt. Auf dieser Basis formuliert Comenius bemerkenswert zeitlose und universelle Prinzipien. 1. Der Übersetzer möge das zu übersetzende Material als Ganzes genau betrachten, sodass dem Übersetzer der Sinn des Ganzen durchg ängig klar ist. 2. Er bem ühe sich um eine möglichst treue Übersetzung wobei er 3. ohne List und Eifer vorzugehen habe. Diese Prinzipien des Comenius lassen sich auf seine praktische Übersetzungsarbeit beziehen, parallel zur Übersetzungsarbeit für die Kralitzer Bibel. Der Autor kommt so zu dem Schluss, dass Comenius erstaunlich erfolgreich seiner eigenen goldenen Regel gefolgt ist: Es kommt darauf an, sich von seinen eigenen Sprachgewohnheiten zu befreien und den Sinn nicht in die Schriften [der Bibel] hineinzutragen, sondern ihn von dort herauszutragen.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Similar content being viewed by others
References
Beza, Theodor, (1580). Iesu Christi, D. N. Novum Testamentum, gr. & lat. Theodoro Beza interprete. Additae sunt ab eode[m] summae breues doctrinae … Huic autem tertiae editionis … accesserunt breues difficiliorum phraeseom expositiones … [Genevae, 1580. apud Henricum Stephanum].
Castellio, Sebastian, (1554). Biblia. Interprete Sebastiano Castalione una cum eiusdem annotationibus. Totum opus recognovit ipse, & adiecit ex Flavio Iosepho historiae supplementum ab Esdrae temporibus usque ad Machabeos, itemque … usq[ue] ad Christum. Basileae, [1554] per Ioannem Oporinum.
Comenius, Jan Amos, (1992). Clamores Eliae. J. A. Comenii Opera omnia 23, Praha: Academia.
—, (1978). Physicae synopsis. J. A. Comenii Opera omnia 12, Praha: Academia.
—, (1986). Didactica magna. J. A. Comenii Opera omnia 15/I, Praha: Academia.
—, (1966a). Lexicon reale pansophicum. De rerum humanarum emendatione consultation catholica, Praha: Academia.
—, (1966b). Panorthosia. De rerum humanarum emendatione consultatio catholica, Praha.
—, (1658). Janua sive Introductorium in Biblia sacra. Norimbergae.
—, (1623). Manuálník aneb Jádro celé Biblí svaté. Manuscript preserved in the Prague National Museum Library, Sign V H 50.
Erasmus Roterodamus (1541). Erasmi Roter. operum sextus tomus Novum Testamentum complectens iam quintum ac postremum accuratissima cura recognitum ab autore, cum annotationibus eiusdem ita locupletatis, ut propemodum novum opus videri possit. Froben Basileae anno MDXLI.
The Cambridge History of the Bible. The West from the Reformation to the Present Day. (1963). Edited by S. L. Greenslade. Cambridge: University Press.
Kralice-Bible (1945). Bible Kralická (Biblí svatá aneb všecka svatá písma Starého i Nového zákona. Podle posledního vydání kralického z roku 1613, Praha: [S. n.].
Kvačala, Ján, (1898). Korrespondence J. A. Komenského I. Praha: Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění.
Benedictus Arias Montanus. (1599). Biblia Sacra, hebraice, graece et latine. Cum annotationibus Francisci Vatabili [..]. Latina interpretatio duplex est, altera vetus, altera nova. Omnia cum editione Complutensi diligenter collata, additis in margine idiotismis, verborumque difficiliorum radicibus. Editio postrema … cui etiam nunc accessit […] Novum Testamentum graeco latinum Ben. Ariae Montani […] [Heidelberg] 1599. ex off. Commeliniana.
Nováková, Julie, (1986). Jak citoval Komenský latinskou bibli. Studia Comeniana et historica 16 (32): 77–100.
—, (1985a). Manuálník – nejrozsáhlejší autograf Komenského. Studia Comeniana et historica 15(29): 34–48.
—, (1985b). Bible Quotations in the Work of Comenius. Communio viatorum 18: 225–238.
Osiander, Lucas, (1635). Biblia Sacra. Quae praeter antiquae latinae versionis necessariam emendationem, & difficiliorum locorum succinctam explicationem (ut plurimum ex […] Lucae Osiandri & Andreae Parentis commentariis biblicis depromptam) […] observationes ex Patrum […] Theologorum […] lucubrationibus […] continent. Francofurti,+ . in off. Tampachiana, sumptibus E. Rothin, Typis G. Hoffmanni.
Piscator, Johannes, (1684). Biblia, Das ist: Alle die Bücher Der Heil. Schrifft Dess Alten und Newen Testaments: Auss Hebreischer und Griechischer Sprach […] jetzund aufs new verteutscht: […]. Durch Johann Piscator. Bärn (= Stadt Bern, My): In Hoch-Oberkeitlicher Truckerey durch Andreas Hügenet.
Pagninus von Lucca, Xantes, (1657). Biblia Universa. Et Hebraica Quidem Cum Latina Interpretatione Xantis Pagnini Lucensis: Benedicti Ariae Montani Hispal. Et Quorundam aliorum Collato studio ad Hebraicam dictionem diligentissime expensa. Lipsiae, Impensis Christiani Kirchneri Bibliop.
Stephanus, Robertus, (1545). Biblia. Lutetiae, ex officina Roberti Stephani, typographi Regii.
Tremellius, Immanuel, (1592). Testamenti veteris Biblia Sacra, sive, Libri Canonici […] Latini Recens […] facti, […]ab Immanuele Tremellio & Francisco Junio. Accesserunt Libri […] Apocryphi […] quibus etiam adjunximus Novi Testamenti libros […], Libri Apocryphi, […] [S..l.: s. n.].
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Editor information
Editors and Affiliations
Rights and permissions
Copyright information
© 2016 Springer Fachmedien Wiesbaden
About this chapter
Cite this chapter
Beneš, J. (2016). J. A. Comenius on Translation and Interpretation of the Bible. In: Goris, W., Meyer, M., Urbánek, V. (eds) Gewalt sei ferne den Dingen!. Springer VS, Wiesbaden. https://doi.org/10.1007/978-3-658-08261-1_9
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-08261-1_9
Published:
Publisher Name: Springer VS, Wiesbaden
Print ISBN: 978-3-658-08260-4
Online ISBN: 978-3-658-08261-1
eBook Packages: Social Science and Law (German Language)