Psychotherapeuten en de dood

Samenvatting

In de psychotherapeutische praktijk zijn we eraan gewend dat alles besproken kan worden. Toch is er in de behandelkamer lang niet altijd plaats voor een gesprek over de dood of de angst daarvoor. Doordat mensen langer leven en minder vaak thuis sterven, lijkt de dood verder weg dan ooit. Bij ggz-professionals ontbreken derhalve leerervaringen met de dood gedurende het leven: de zogenoemde informele scholing. Maar ook formele scholing ontbreekt: er zijn nauwelijks georganiseerde leergangen over dood en doodsangst. Daardoor herkennen behandelaars lang niet altijd de doodsangst bij hun patiënten en zijn ze minder goed in staat hun tegenoverdracht op dit punt te duiden en ervoor te zorgen dat die een helpend gesprek niet in de weg staat. Aan zo’n gesprek is bij verschillende groepen patiënten behoefte. Patiënten met psychische problematiek lijden geregeld ook aan doodsangst. Daarnaast is er de groep mensen die geconfronteerd wordt met een levensbedreigende ziekte en zijn er ouderen die de laatste levensfase bereiken. Deze groepen zien psychotherapeuten al in hun spreekkamers. Naast het leven moet ook de dood daar zijn plaats kunnen innemen. Daarvoor is wel educatie nodig, in de reguliere opleidingen en in de vorm van nascholing. Het gaat dan om theoretisch en ervaringsgericht onderwijs met een multidisciplinaire benadering en aandacht voor psychologie, geneeskunde en ethiek. Psychotherapeuten zijn al gewend met onze patiënten te praten over angst, verdriet, onmacht en verlies. Met de juiste educatie kunnen zij doodsangst beter herkennen en mensen helpen omgaan met hun angst. Juist in een tijd waarin velen oud worden en medisch-technisch steeds meer kan, is dat van groot belang.

Abstract

In psychotherapy, anything may be discussed. Conversations about death and death anxiety are, however, an uncommon occurrence in the mental health care practice. In a society where people live longer and often die outside their own homes, death seems further removed than ever. This results in a lack of informal schooling through personal experience, for mental health professionals as much as for everybody else. Formal schooling is equally scarce: death and death anxiety are not established subjects in the curriculum of psychotherapists. This means that psychotherapists may fail to recognize an underlying death anxiety in their patients. Countertransference may also be overlooked, thus making it harder to help patients address their fears. The need to look into fears surrounding death and dying can arise in different types of patients. Firstly, patients with specific mental problems often also suffer from death anxiety. Secondly, death anxiety can be present in people who are confronted with a life threatening illness. Thirdly, death is a common theme for older people. Psychotherapists and mental health care professionals encounter all three groups in their practices. Death anxiety needs to become part of the conversations with these patients. To be truly helpful, education is the key, both in the regular curriculum and through ongoing training. Any education in this area needs to be theoretical and practical, using a wide range of knowledge from, for instance, psychology, medicine and ethics. Psychotherapists already know how to engage their patients in conversations about fear, grief and loss. With the proper training, they can also learn to recognize death anxiety and help their patients address their fears and concerns. Especially now that many people live into their eighties and nineties, and medical possibilities are ever-expanding, this is essential.